در دوره ایلخانی گروهی بر قهستان حکمرانی کردند که عنوانشان مولائیان بود. مرکز قهستان در این دوره گناباد بوده است.
در این دوره گناباد با معضل راهزنی و تاراج ترکمنها مواجه است. تمامی آبادی ها در این دوره دارای قلعه با دیوار های مستحکم و برج هاست.
در این دوره رضاقلی خان سردار خراسان و نماینده وی در گناباد فردی به نام پیر احمد بود.
گناباد یکی از مراکز مهم تمرکز جمعیت و حکومت اسماعیلیان بوده است و قلعه هایی بر فراز کوه های گناباد مسکن این جماعت بوده است.
ضرب المثل ها ریشه در گذشته دارد و بیانگر رخدادی عبرت آموز در گذشته است که پیوسته تکرار می شود.
در این شب نشینی مردم به گفتگو، سراییدن شعر و موسیقی، نقل داستان و افسانه های محلی و خوردن تنقلات و کف زدن می پردازند.
شهرستان گناباد دارای چهار دهستان و بیش از 70 روستا مسکونی است که فرهنگ، آداب و رسوم و معیشت خاص خود را دارند.
وی یکی از مشاهیر حوزه پزشکی و متخصص عروق و قفسه سینه و مبتکر روش اکثیژن درمانی در زمینه بیماری های سرطانی بوده است.
موضوع این شعر ازدواج و خواستگاری در گذشته است. شاعر این شعر محلی اسفندیار فیاضی است.
نان سرموکی یکی از نان های مورد علاقه گنابادی هاست که تنها در اوایل بهار پخته و مصرف می شود.
